Wat is neuroplasticiteit? Wat beïnvloedt dit? En waarom is het zo belangrijk dat we dit binnen het sociaal domein weten, maar zeker ook daarbuiten? 

Multiproblematiek
Gemeenten signaleren steeds vaker dat cliënten terug blijven komen met dezelfde of nog complexere hulpvragen. Om effectief in te zetten op deze problematiek, is kennis over de werking van het brein hierbij essentieel. De juiste mindset is immers allesbepalend. Dit begint bij het geloof van de cliënt zelf en zijn of haar vertrouwen dat er een lichtpuntje aan het einde van de tunnel is. Een overprikkeld brein of een brein dat op de overleefstand staat, werkt namelijk niet constructief voor de cliënt én niet voor de hulpverlener. Daarom is het belangrijk om te weten wat er echt nodig is in de praktijk om in te kunnen zetten op een oplossing waar de cliënt zelf ook in gelooft en waar mogelijk zelf de regie weer terugpakt.

Groeimindset versus vaste mindset
Iedereen wordt met een groeimindset geboren. Zo deins je als kind nergens voor terug en zie je overal mogelijkheden en kansen. Naarmate je ouder wordt, verandert deze groeimindset in een vaste mindset. Negatieve ervaringen en kritiek dragen hier onder andere aan bij. Het kan leiden tot de overtuiging dat je geen talent hebt of dingen niet kunt, waardoor je sneller beren op de weg ziet en geen nieuwe dingen uit durft te proberen. We horen weleens “zo ben ik nou eenmaal, daar kan ik niets aan doen,” maar is dat wel zo?

Dagelijks maken je hersenen nieuwe cellen aan, ook wel neuronen genoemd. De aanmaak van neuronen zorgt ervoor dat je nieuwe dingen leert en patronen kunt doorbreken. Dit betekent dat je zelf in staat bent om je brein te beïnvloeden en anders te denken en te doen. En dat is precies wat een hulpverlener nodig heeft om toe te kunnen werken naar een oplossing voor de bestaande problematiek! Wat is dan het addertje onder het gras, hoor ik je denken. Waarom verlopen sommige hulpverleningsprocessen zo moeizaam en blijven cliënten terugkomen?

De rol van stress
De hulpverlening heeft vaak te maken met cliënten die langdurig problemen ervaren. Hierdoor is er meestal sprake van chronische stress. Stress is een natuurlijk proces en niet altijd negatief; het maakt je alert en zet aan tot presteren. Denk aan de spanning in je buik voor een sollicitatiegesprek of het toewerken naar een deadline als je een beleidsstuk moet presenteren. Wanneer die stress echter te lang aanhoudt, dan raakt je brein uit balans.

De verhoogde afgifte van het stresshormoon cortisol zorgt ervoor dat het deel van de hersenen dat zich bezighoudt met het opslaan van informatie, met je ruimtelijke oriëntatie en het controleren van gedrag, overbelast raakt. Hierdoor ontstaat er een krimp in de hersencellen en raakt de productie van het stresshormoon verder ontregeld Het gevolg? Er ontstaat een vicieuze cirkel.

Het is dan ook van belang om anders te kunnen denken en handelen. De meeste cliënten die bekend zijn binnen de hulpverlening, verkeren vaak in enige vorm van stress. Dit kan gaan om opvoedvraagstukken, ziekten of financiële problemen. Doordat het stresshormoon cortisol op deze momenten constant de vrije loop heeft, kunnen hersencellen afsterven en kan de aanmaak van verbindingen tussen nieuwe hersencellen niet goed op gang komen. Het inzetten op verandering is dan ook essentieel. Het vergt mentaal inzicht en enige breinkennis van de cliënt, zodat er ingeschat kan worden wat haalbare eerste stappen zijn.

De uitdaging van gemeenten
De toegang en de hulp aan mensen met chronische stress vraagt om gerichte kennis over dit onderwerp. Zo kan er echt verandering aangebracht worden. Het zorgt er tevens voor dat er bij hulpvragers binnen de problematiek ook begrip en zelfinzicht ontstaat, het vertrouwen kan groeien en stress gereduceerd wordt. Pas dan kan er meer ruimte ontstaan om verandering aan te brengen en patronen te doorbreken. Vaak wordt er zorg ingezet die onvoldoende tot resultaat leidt. Het gevolg is bijvoorbeeld dat een deel van de jeugdigen traject na traject krijgt met een steeds geringere kans op uitstroom én hogere kosten. Data-analyses van TransitiePartners (zorgpaden) maken dit zichtbaar. De uitdaging voor gemeenten is om op den duur in de zorg te sturen en de zorgafhankelijkheid te verkleinen. Kennis over het brein is mogelijk een interessant element dat ervoor kan zorgen dat hulp beter landt. Een bijkomend effect hiervan is dat het helpt om de kosten beter te beheersen. Als dat geen win-win is!