Hoe gemeenten en het onderwijs omgaan met de coronamaatregelen en de aanvullende overheidsprogramma’s
Mariska Terpstra en Soraya Amir zijn beiden in dienst bij TransitiePartners als beleidsadviseur. Mariska werkt momenteel als interim beleidsadviseur Onderwijs bij de gemeente Roosendaal. Soraya is werkzaam als projectleider Nationaal Programma Onderwijs (NPO) bij de gemeente Berkelland. Sinds de coronacrisis zijn ze nauw betrokken bij het NPO. Dit programma is bedoeld voor het herstel en de ontwikkeling van onderwijs tijdens en na corona. In een open gesprek delen ze hun visie en ervaringen over NPO en de rol van gemeenten hierin.
De situatieschets
In de zomer van 2021 hebben onderwijsinstellingen de taak gekregen om de leerachterstanden van hun leerlingen in kaart te brengen. De beschikbare middelen vanuit het rijk dienen gebruikt te worden om hier een herstelplan voor op te stellen. Daarnaast hebben ook gemeenten aanvullende middelen ontvangen om het onderwijs verder te ondersteunen. Afgelopen december moesten scholen en kinderopvangorganisaties hun deuren opnieuw sluiten. Aan de scholen de taak om opnieuw noodopvang in de gemeente(n) te organiseren. Mariska en Soraya zijn de afgelopen periode bij verschillende gemeenten druk bezig geweest met het vormgeven en uitvoeren van deze overheidsprogramma’s en de gemeentelijke herstelplannen.
De signalen: Leerachterstand versus mentaal welbevinden
Mariska: “Vanuit de gemeente Roosendaal zijn we in gesprek gegaan met de kinderopvang en het onderwijs over de leerachterstanden en andere uitdagingen ten gevolge van de sluiting van het onderwijs. Het ging hierbij niet alleen om de leerachterstanden, waar het NPO in eerste instantie voornamelijk voor is ingezet, maar ook om de sociaal-emotionele problemen. Zo werd er tijdens gesprekken met de Roosendaalse onderwijspartners onder andere gesignaleerd dat er zorgen waren rondom thuiszitters in het primair onderwijs. In het voortgezet onderwijs ging het voornamelijk om de uitval van jongeren door de hoge drempel om weer terug te keren naar het onderwijs. Verder is er sprake van een duidelijke toename van klachten rondom depressie, angsten en eenzaamheid. Als het gaat om de leerachterstanden, bleek met name de groep leerlingen die al met een achterstand kampte, verder achteruit te gaan.”
Voor Soraya zijn de bovengenoemde signalen heel herkenbaar. Verder geeft zij aan: “Voordat ik als projectleider bij de gemeente Berkelland begon, hadden de scholen een scholenscan ingevuld om de leerachterstanden in kaart te brengen. Op basis van deze scan hebben we in kaart gebracht wat de scholen zelf hebben gedaan om de leerachterstanden terug te dringen en welke ondersteuning er aanvullend vanuit de gemeente nodig is. We hebben hiervoor een werksessie met scholen vanuit de gemeente Berkelland georganiseerd. Het lastige hierbij was –en is nog steeds- dat het probleem rondom het lerarentekort en gebrek aan tijd door de pandemie is verergerd. Deelnemen aan werksessies is daarbij een grote uitdaging en heeft soms geen prioriteit in de hectiek en coronaperikelen.”
De uitdaging
Scholen zien het belang van werksessies en de aanvullende steun van gemeenten, maar kampen met tekorten en uitval. Nog steeds zijn er structurele problemen met de bezetting. Dit leidde vanaf het begin al tot zorgen over de doelmatige besteding van de middelen. Mariska: “We merkten dat het hierbij wenselijk was om als gemeente het voortouw te nemen en diverse initiatieven voor te leggen. In Roosendaal is onlangs een Onderwijs/Jeugd-agenda vastgesteld waarin in samenwerking met de onderwijspartners diverse ambities zijn opgenomen. We hebben ervoor gekozen om zoveel mogelijk aan te sluiten bij deze ambities en bestaande projecten uit te breiden. Een voorbeeld hiervan is een preventieve training die is gericht op ontspanning en het vergroten van zelfvertrouwen door middel van creativiteit en beeldende kunst. Ook gaan we in uitgebreidere vorm door met ‘Head up”, een cursus voor jongeren die zich gedurende een langere periode somber voelen en hiermee aan de slag willen.”
Soraya: “Berkelland is een kleinere gemeente dan Roosendaal. We hebben de keuze gemaakt om de scholen apart te benaderen en hun behoeftes in kaart te brengen. We willen als gemeente vooral meedenken en verbinden. Corona raakt zoveel verschillende aspecten: armoede, sport, cultuur, preventieve gezondheid etc. Vaak wordt de brede impact hierin onderschat. Door de pandemie is de bestaande problematiek meer aan het licht gekomen. Kansenongelijkheid is daar een belangrijk voorbeeld van. Zo heeft niet ieder kind de beschikking over een tablet en hebben niet alle ouders de vaardigheden om hun kinderen goed te kunnen begeleiden tijdens het thuisonderwijs. Daar is nu meer aandacht voor.”
De toekomst van NPO
Recentelijk is bekend gemaakt dat de NPO-middelen tot juni 2025 uitgegeven kunnen worden. Dat is twee jaar langer dan aanvankelijk gepland. Goed nieuws, wat Soraya en Mariska betreft! Toch geloven ze dat het in kaart brengen van de problemen en het aanreiken van écht duurzame oplossingen, veel meer tijd gaat kosten. Eensgezind lichten ze toe: “Het is mooi dat scholen en gemeenten middelen krijgen. De nasleep van corona zal vast nog langer duren. Het is daarom fijn dat we langer de tijd hebben om onze plannen goed uit te werken en duurzame interventies neer te zetten. We blijven dan ook hard ons best doen om het onderwijs zo goed mogelijk te blijven ondersteunen. Want dat is nodig.”