In maart van dit jaar schreven Rineke Hoekstra en Anne Noordzij een artikel over wat lokale teams al kunnen doen om zich voor te bereiden op het Toekomstscenario kind- en gezinsbescherming. Als vervolg op dat artikel ligt in dit artikel de focus op de opdrachtgeversrol voor de gemeenten.
Samengevat: gemeenten moeten niet wachten op het Toekomstscenario maar kunnen aan de hand van de het kwaliteitskader en de bijbehorende zelfscan bij de aanpak van huiselijk geweld en kindermishandeling al inventariseren wat er nodig is om te komen tot een stevig lokaal team.
Dit kwaliteitskader wordt vervangen door de leidraad ‘Werken aan veiligheid’. Deze leidraad past bij de uitgangspunten en de kaders van het Toekomstscenario en maakt straks onderdeel uit van de overkoepelende leidraad van de Hervormingsagenda Jeugd.
Breder dan alleen de focus op (on)veiligheid
Vanuit het oogpunt van het Toekomstscenario zijn de lokale teams het vaste gezicht voor inwoners als er sprake is van onveiligheid. Maar het lokale team doet meer dan dat. In de ‘opdracht van lokale teams ten aanzien van (on)veiligheid’ wordt een achttal taken voor de lokale teams beschreven.
De medewerkers van de lokale teams hebben de opdracht om laagdrempelig te zijn, aan te sluiten bij de vraag en mogelijkheden van de inwoner en (specialistische) hulp te organiseren wanneer dit nodig is. Niet alleen bij een enkelvoudige vraag of bij kortdurende hulp, maar ook bij hulp die ingezet werken in het kader van onveiligheid. Denk bijvoorbeeld aan een jeugdbeschermingsmaatregel, waarbij de benodigde expertise wordt aangehaakt, in plaats van dat het lokale team afsluit en het dossier overdraagt aan een gecertificeerde instelling (GI).
Dit vraagt om medewerkers in stevige lokale teams die om het gezin/huishouden staan, goed de verbinding kunnen leggen met alle partijen (ook de volwassen GGZ), de hulp coördineert en daarbij het overzicht houdt. Daarnaast wordt er gevraagd van de stevige lokale teams dat zij zelf hulpverlenen en werken met een brede blik over verschillende domeinen heen.
Dit is een behoorlijk pittige opgave voor lokale teams, want tegelijkertijd werken zij eraan om de sociale basis te versterken, het bestaande hulpaanbod te collectiveren, om wijkgericht te werken en bij hulp ervaringsdeskundigen in te zetten. Uit de meest recente peiling van Movisie blijkt dat lokale teams nog onvoldoende toekomen aan deze preventieve taken. De valkuil voor de lokale teams is dat zij overal van zijn en hierbij verzanden in een hoeveelheid aan taken en verantwoordelijkheden.
Het is daarom belangrijk dat gemeenten een duidelijke opdracht (gaan) geven aan hun lokale teams, om focus te kunnen aan te brengen. Een heldere visie is namelijk één van de belangrijke pijlers voor succesvolle verandering.
Leidraad werken aan veiligheid – minder vrijblijvend
De leidraad geeft gemeenten handvatten voor het werken aan veiligheid door het lokale team. In de werkwijze volgens het Toekomstscenario is en blijft het lokale team het vaste aanspreekpunt voor inwoners, ook als er sprake is van onveiligheid. Als het lokale team aanvullende expertise of bevoegdheden nodig heeft kan zij een beroep doen op de expertise van Veilig Thuis, de Raad voor de Kinderbescherming en de organisaties voor jeugdbescherming. Om te zorgen dat de focus niet alleen op jeugd ligt is het belangrijk om tijdig de deskundigheid van de volwassen GGZ, de Wmo of de reclassering bij casuïstiek te betrekken.
In het kwaliteitskader werd alleen de rol van Veilig Thuis beschreven, in de vernieuwde leidraad wordt ook de rol van de Raad voor de Kinderbescherming en de Gecertificeerde Instellingen uitgewerkt. Organisaties moeten veel meer gaan samen werken, waarbij het essentieel is om niet aan elkaar over te dragen.
Opdrachtgeverschap van gemeenten
Zowel in de Hervormingsagenda jeugd als in het Toekomstscenario zijn stevige (sterke) lokale teams dus de basis voor de hulp en altijd het gezicht voor de inwoner. Gemeenten moeten richting geven aan de vorm van de lokale teams. Er ligt meer nadruk op de opdrachtgevende rol van gemeenten in het lokale en regionale netwerk. Het gaat dan om het organiseren en faciliteren van samenwerking met partners die maken dat er samen afgestemd hulp geboden is; ook bij onveiligheid. En waarbij uitgegaan is van de wensen en mogelijkheden die de betrokken volwassenen, ouders en kinderen zelf zien.
Om een succesvolle verandering in gang te zetten moeten gemeenten om te beginnen helder formuleren wat hun visie is op de lokale teams om daarna met de planvorming te starten.